Blockchain Uzmanı ve Avukat Emre Avşar, Türkiye’de kripto varlıkların tanımını yapan, alım satım platformları ve müşteriler arasındaki ilişkileri düzenleyen kanun taslağını yorumladı.
Türkiye’de kripto varlıkların tanımını yapan, alım satım platformları ve müşteriler arasındaki ilişkileri düzenleyen, kripto varlık hizmet sağlayıcılarının faaliyet koşullarını, güvenlik ve denetim standartlarını belirleyen yeni bir kanun taslağı hazırlandı. Sermaye Piyasası Kanunu’na eklenecek olan bu düzenleme ile SPK, kripto varlık ihracını ve kitle fonlama yoluyla ilk halka arzını düzenleyici bir role sahip olacak, şeffaf, güvenli ve düzenli bir kripto varlık piyasasının oluşturulması amaçlanıyor. Taslak, aynı zamanda hukuka aykırı durumlar ve zararların tazmini konusunda da esaslar içeriyor, böylece kripto varlık arzlarında manipülatif eylemlerin önüne geçilmesi hedefleniyor.
Türkiye’de kripto varlıkların tanımını yapan, alım satım platformları ve müşteriler arasındaki ilişkileri düzenleyen ilgili kanun taslağı, Türkiye’de kripto varlıkların ve kripto varlık hizmet sağlayıcılarının düzenlenmesine yönelik önemli değişiklikleri içeriyor. Taslak, kripto varlıkların tanımını yapmakta, kripto varlık alım satım platformları ile bu platformlarda işlem yapacak müşteriler arasındaki ilişkileri düzenlemekte ve kripto varlık hizmet sağlayıcılarının faaliyet koşullarını belirlemektedir. Ayrıca, hukuka aykırı faaliyetler ve bu faaliyetlerden doğan zararların tazmini, kripto varlık alım satım platformlarının kuruluş ve faaliyet izin süreçleri gibi konuları da kapsamaktadır. Taslakta, ilgili mevzuata uygunluk denetimi, mali denetim ve bilgi sistemleri denetimi gibi güvenlik ve denetim mekanizmalarına da yer verilmiştir. Taslak, kripto varlık ekosisteminin güvenli, şeffaf ve düzenli bir şekilde işlemesini Sermaye Piyasası Kanunun ve Kurulların denetime tabi tutarak sağlamayı amaçlamaktadır.
Bu kanun taslağına göre Sermaye Piyasası Kurulu, Sermaye Piyasası araçlarının ihracı için var olan usul ve esaslardan bağımsız olarak belirleyebileceği usul ve esaslarla bu araçların kripto varlık olarak ihracının mümkün kılınacağını hükme bağlayarak, bu varlıklara Sermaye Piyasası aracı statüsü kazandırmayı amaçlamaktadır.
Kanun taslağında belirtilen SPK Madde 35/A eklemesi ile Kurul, DLT teknolojileri vb. ile geliştirilen ve TÜBİTAK tarafından onaylanan kripto varlıkların ilk halka arzlarının ortaklığa ve borçlanmaya dayalı olmaksızın kitle fonlama yöntemiyle ve kitle fonlama platformları üzerinden yapılmasında belirleyici rol oynayacaktır. Düzenlemeden önce herhangi bir denetime tabi olmaksızın ve lisanslı bir kitle fonlama platformu olmaksızın yapılan kripto varlık arzlarında hem kripto kullanıcısı hem de teknolojik alt yapıyı geliştiren şirketler açısından manipülatif olunmasının önüne geçilmesi amaçlanmıştır.
Sermaye Piyasası Kanunu’na ayrı bir madde olarak eklenmesi planlanan Taslak Madde 35/B, Türkiye’deki kripto varlık hizmet sağlayıcıları ve alım satım platformları üzerinden gerçekleştirilen işlemlerin düzenlenmesiyle ilgili ayrıntılı oldukça geniş kapsamlı hükümleri içeriyor.
Bu madde, Sermaye Piyasası Kurulu’nun yetkilerini, kripto varlık hizmet sağlayıcılarının ve platformların kuruluş ve faaliyet koşullarını, müşteri ilişkilerini, güvenlik ve denetim standartlarını ve bu alanda karşılaşılabilecek olası hukuka aykırı durumlar ve zararların tazmini ile ilgili esasları belirlemekle kalmıyor ayrıca, kripto varlık işlemlerinin şeffaflık, güvenlik ve düzen içinde yürütülmesine yönelik kurallar ve tedbirler de bu maddede yer alıyor.
Madde ile gelen yenilikleri tek tek inceleyecek olursak;
- Sermaye Piyasasına özgü haklar sağlayan kripto varlıklara (örnek olarak security tokenları [Basitçe security tokenlera, hisse senetleri, tahviller gibi geleneksel yatırımların tokenize edilmiş halleri diyebiliriz.] verebiliriz)ilişkin düzenleme ve yaptırım yetkisi ile kripto varlıkların alınıp satılmasına, transferi ve saklanmasına ilişkin hususlarla ilgili yetkiler Sermaye Piyasası Kurulu’na veriliyor.
Mevzuata göre elektronik para olarak kabul edilen kripto varlıklarla ilgili düzenleme ve yaptırım yetkisi Merkez Bankasına veriliyor. Tabi Kurulun stable coin diye tabir ettiğimiz sabit Fiat (itibari) paralara endeksli coinlerin (Tether -USDT gibi) hangilerinin elektronik para olarak kabul edileceği muamma olmakla birlikte bu konuda uluslararası kabullerin uygulanacağını düşünmekteyiz.
Fayda Token’ları olarak tabir ettiğimiz Utility Token veya Fan Token vb gibi, sunulan bir ürün veya hizmete erişilmesini amaçlayan kripto varlıklar ile ilgili düzenleme ve yaptırım yetkisi Ticaret Bakanlığı’na veriliyor.
- Kanun Taslağına göre Kripto Varlık Alım-Satım aracı kurum platformlarının kurulması Sermaye Piyasası Kurulu’nun iznine tabi olacaktır. Kurul platformların faaliyet sınırlarını, sermeye şartını, al yapı yeterliliğini, personellerini, uyulması gereken kuralları ve devir şartlarını ayrıca çıkaracağı tebliğ ve yönetmeliklerle belirleyecektir.
- Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcıları ortaklarının, müflis olmaması, ödeme aczine düşmemiş olması, konkordato veya iflas ertelemeye tabi olmamış olması, Tasfiyeye tabi tutulan bazı şirketlerde %10’dan fazla paya sahip olmaması, yüz kızartıcı suçlar ve kaçakçılık suçları, terörün finansmanı ve kara paranın aklanması, anayasal düzen karşı suçlardan ve SPK’da yer alan diğer suçlardan hüküm giymemiş olmaları, gerekli mali güce sahip olmaları gibi zorunlu asgari şartlar mevcuttur. Kanun ortaklarla birlikte YK üyeleri ve Temsile Yetkili Çalışanların ve %10’dan fazla paya sahip tüzel kişiliklerin, imtiyazlı pay sahiplerinin ve ortaklarının da mali güç şartı haricinde diğer şartlara haiz olması aranmaktadır. Bu maddede belirtilen niteliklerin kaybı halinde 6 ay içerisinde ortaklığın, yönetim kurulu üyeliğinin ve imtiyazlı payların devri gerekmekte olup kime ve ne şekilde devredileceği Sermaye Piyasası Kurulu tarafından belirlenecektir.
- Kripto Varlıkların belirlenmesi ve bunların işlem görmesinde ve işlemlerin sona ermesinde geçerli olmak üzere bir prosedür oluşturulması zorunlu hale gelmiştir. Kurulun tarafından burada kullanıcıların ve genel anlamıyla borsanın ve kripto varlıkların değişken değerleri sebebiyle olağan dışı artmalar veya azalmalarla ya da dengesiz dalgalanmalarla zarara uğramasını önlemek amaçlanmıştır.
- TaslakKanunun getirdiği önemli bir değişiklik de mevcut düzende pek sık rastlanmayan cüzdan adreslerinde transfer safhasında cüzdan sahibine ilişkin bilgilerinin de yer alacak olmasıdır. Bilindiği gibi alışılagelmiş kripto varlık transferinde sadece kripto cüzdan adresi bilgilerini kullanmak yeterli olmaktadır. Zaten kripto varlık teoreminin ana konusu anonimlik olduğu için harf ve rakam kombinasyonlarıyla oluşan kripto cüzdanlar yekpare özellikte olup kişiye özgülenmesi bu kombinasyon sayesinde belirlenmektedir. Ancak ön görülen yeni değişiklikle tıpkı IBAN transferi gibi gönderilecek cüzdanın sahibinin bilgilerinin de kontrol edilmek istendiğini anlamaktayız. Kripto varlık transfer işlemlerinde yetkilendirilmiş kuruluşlar tarafından, transferin karşı tarafında olan cüzdan adreslerinin sahibine ilişkin müşterilerden beyan alınmasının, cüzdan kontrollerinin sağlanması, dolandırıcılık faaliyetleri, kara paranın aklanması vb. gibi konusu suç teşkil edebilecek durumların önüne geçilmesi saikiyle eklenmiş oluğu düşüncesindeyiz.
Nitekim müşterilerin kripto cüzdanlara göndereceği nakit banka transferlerinin de kayıtların takip edilebilirliği ön plana çıkarılmıştır. Bu kapsamda Sermaye Piyasası Kurulu’na, Hazine ve Maliye Bakanlığından görüş alarak, transfer edilebilecek azami kripto miktarı ve bunun parasal değerini belirleme yetkisi tanınmıştır.
- Bir diğer önemli değişiklikte de kullanıcıların platform içindeki cüzdanlarında kendi varlıklarını saklamasının ön görülmesi ancak bununla yetinilmeyerek bankalar ve yetkili kuruluşlarca Kripto Varlık saklama Hizmetinin sağlanabilecek olmasıdır. Kanun olası kullanıcı kayıplarını asgari düzeye indirmeyi amaçlamıştır. Yani lisanslı kuruluşlar ve bankalar Kripto Varlık Saklama hizmeti sunabilecektir. Bir nevi “Kripto Bankası” kurulmasının önü açılmış olacaktır. Kurul tarafından saklama konusunda gereklilik ve esaslar ayrıca belirlenecektir.
- Müşterilerin kripto ve nakdi malvarlıkları hizmet sağlayıcının malvarlığından ayrı ve ayrı olduğu belirlenebilir olacaktır. Bu sebeple hizmet sağlayıcının borcu nedeniyle müşteri varlığının icrai işleme tabii olmayacağı gibi, sağlayıcının her türlü tasarruf yetkisi de kısıtlanmıştır. Bu noktada kullanıcı kanun tarafından koruma altına alınmıştır.
- Kanun, müşteri sözleşmelerinin nasıl yapılabileceği ile ilgili düzenleme yetkisinin Kurul’a ait olacağını belirtmiş olmakla, kimlik tespitine imkân verecek teknolojilerin kullanılmasının da önünü açmıştır. Hesap açılmadan önce müşterinin kimliğinin tespit edilmesi zorunluluğu şartı bu madde ile getirilmiştir.
- Kanun piyasa fiyatlarının serbestçe belirlemesinin önünü açmakla piyasa bozucu eylemler dolayısıyla platformlar hakkında idari ve adli para cezasına hükmolunmasının önünü açmış ve bunu SPK madde 104’ün uygulanmasıyla hüküm altına almıştır. Bu noktada her türlü önlemi almak platformların sorumluluğunda olacaktır. Piyasa bozucu eylemlerle ilgili konularda Kurul’a bildirim yapmakta platformların yükümlülüğündedir.
- Müşteri ile platformlarla ilgili uyuşmazlıklar genel hükümlere tabi olarak çözülecektir, özel bir şart getirilmemiştir. Platformların hukuka aykırı fiillerinden, ihmal ve kasıtlarından doğan sorumluluk yine platformlara ait olacaktır.
- Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılarının denetimi SP Kurulu’nun belirleyeceği listede yer alacak Bağımsız Denetim Kuruluşları tarafından yapılacaktır.
- Son olarak Reklam, ilan ve duyurularla ilgili SP Kurul’u tarafından belirlenen esasların dikkate alınacağı hükme bağlanmıştır.
Taslak Madde 99/A, kripto varlık hizmet sağlayıcıların hukuka aykırı faaliyet ve işlemlerine uygulanacak tedbirleri, izinsiz faaliyetler ve ilan, reklam, açıklamalara yönelik kuralları içeriyor. Sermaye Piyasası Kurulu (SPK), kripto varlık hizmet sağlayıcıların mali yapılarının zayıfladığı veya yükümlülüklerini yerine getiremediği durumlarda faaliyetlerini geçici olarak durdurma, faaliyet yetkilerini kaldırma gibi yetkilere sahip olacak. İnternet üzerinden yasa dışı ilan ve reklam durumlarında, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’na erişim engelleme yetkisi verilir. Yurt dışı kaynaklı platformlar için de Türkiye içinde izinsiz faaliyetlerle ilgili düzenlemeler bulunmaktadır.
Önemli bir madde olarak önce çıkan 99/A’da yer alan yeni düzenlemeye göre Yurt dışında yerleşik kripto varlık hizmet sağlayıcılarının Türkiye’de yerleşik kişilere yönelik faaliyette bulunması izinsiz kripto varlık sağlayıcılığı sayılacaktır. Bu nedenle bu sağlayıcılar tarafından, Türkiye’de işyeri açılması, Türkçe internet sitesi, Türkiye’de yerleşik kişi ve kurumlar aracılığı ile pazarlama faaliyetlerinde bulunması durumlarından herhangi birisini varlığı izinsiz faaliyet kapsamında sayılacaktır. FATF ve Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine Dair önlemlerin bu hükümde büyük önemi bulunmaktadır. Bu madde asıl sermayesi yurt dışında olan ancak burada başka bir iştirak adı altında aynı markayla aynı hizmeti veren çok bilindik uluslararası hizmet sağlayıcıların izinsiz faaliyette bulunması sonucunu doğuracaktır. Bu durumda BTK tarafından bu sağlayıcıların internet sitelerine erişim engeli, para cezaları ve birçok başkaca yaptırım ön görülüyor.
Bununla beraber yaptırım ve cezalara yönelik Taslak Kanun Madde 110/A’da, kripto varlık hizmet sağlayıcıları ve yönetim kurulu üyelerinin görevleri nedeniyle kendilerine tevdi edilen veya saklama ve gözetimleri altındaki para, evrak, senet, diğer mallar veya kripto varlıkları zimmetlerine geçirmeleri durumunda uygulanacak cezalar düzenlenmiştir. Sonuç olarak SPKn’na da diğer suçlara ek olarak Zimmet suçunun tanımı eklenmiştir. Suçun işleniş şekline göre bu cezaların üst sınırı 20 yıla kadar çıkmaktadır.
*Sonuç olarak Kripto varlıkların yapısı, blok zincir sistemi ve yapay zekanın etkisi gibi durumlar düşünülünce sınırsız ve merkeziyetsiz bir sistem ön gören kripto varlık ekosistemine getirilecek Regülasyon, Kanun veya düzenleme deyince akıllarda olumsuz etkiler, kısıtlamalar ve anti özgürlükçü sisteme geçiş canlanabilir fakat bu düzenlemeler Türkiye’de Kritpto Varlık Ekosisteminin genişlemesine, gelişmesine ve sağlam temeller üzerinde ilerlemesine sebebiyet verecektir. Dünyadaki örneklere baktığımızda yakın geçmişte Avrupa Parlementosu’nda onaylanan MiCA, (Markets in Crypto-Assets Regulation [Kripto Varlık Piyasaları Düzenlemesi] düzenlemenin zaruriyetini ortaya koyan bir yapıdadır. Finansal Teknolojilerin gelişmesiyle bu teknolojilerin bir kurallar bütününe bağlanması hem yatırımcı hem de devletler için kontrol edilebilir olması, büyük “kazaların” da önüne geçecektir.
